In de afgelopen jaren hebben we veel ervaring opgedaan met het houtzagen op windkracht.
Het bijzondere is dat we twee zaken moeten combineren. Het werken met een windmolen en het werken met
een zagerij. Het bedienen van de molen hebben onder de knie gekregen o.a. door de opleiding van het Gilde van
Vrijwillige Molenaars. Het goede leren werken met de zagerij is een ander verhaal. Tom Krabbendam (afkomstig van de Heemsterboom in Leiden) heeft ons veel geleerd
en natuurlijk hebben met vallen en opstaan veel moeten leren. In de beginperiode leek het een soort toverkunst om de
zagen echt recht te laten zagen. Later kregen we steeds meer grip op deze kunst.
We hebben inmiddel heel veel stammen en balken de molen binnengehaald. Allerlei houtsoorten hebben voor de zaagramen gehad. Eiken, Grenen, Kersen, Iepen, Basrolocus, Azobé, Es, Esdoorm Kastanje etc. Niet alle houtsoorten zijn trouwens even gemakkelijk te zagen. Een veelvoorkomen misverstand is dat bezoekers vaak denken dat "hardhout" gemakkelijker te zagen is dan "zachthout". Vaak wordt hout onderverdeeld in hardhout en zachthout. In de officiële betekenis is hardhout hout dat afkomstig is van loofbomen, en zachthout hout dat afkomstig is van naaldbomen. Maar er zijn soorten naaldhout die harder zijn dan sommige soorten loofhout..... Of een houtsoort moeilijk te zagen is hangt eigenlijk niet zo zeer af van de hardheid van het hout. De 'taaiheid'van een houtsoort speelt een grotere rol. Bij een taaiere houtsoort is er veel meer sprake van het "vastklemmen" van het zaagblad dan bij een minder taaie houtsoort. Groenhart is bijvoorbeeld erg hard. Maar de spaan (bijna stof) is makkelijke af te voeren en de zaagsnede blijft prachtig open. Dit zaag relatief gemakkelijk. Bij een iep ligt dan heel anders. De houtsoort is zo taai dat de zagen een neiging hebben om vast te klemmen. Ook al is de zaagsnede bredere dan de dikte van de zaag (door de zetting van de zaag), dan nog is het zo dat het hele pakket zagen behoorlijk vast in de stam kan zitten. Dit heeft allerlei nadelige gevolgen. De stam wordt zwaar naar beneden geduwd bij de neergaande slag en een beetje opgetild bij de opgaande slag. Het zal duidelijk zijn dat dit zorgt voor een forse belasting op de zaagslede, de kolderstokken en de krukas.
We zagen graag grenenhout. Deze houtsoort is goed te zagen en zorgt voor een zeer plezierige geur in de molen. Er is trouwens geen houtsoort die we beslist niet willen hebben, maar het is wel zo dat we liever geen stammen hebben waarvan we van tevoren al weten dat het resultaat van van ons werk de houtkachel in gaat....
De planken en balken die wij zagen worden voor verschillende zaken gebruikt. Meubelmakers gebruiken het om er mooie meubels van te maken. We hebben gezaagd voor de restauratie van de molen in Ten Boer en ook voor de bouw van de Loodskotter in Delfzijl hebben we onze zagen gescherpt!
Er komt heel wat bij kijken voordat we mooi gezaagde planken uit de molen kunnen dragen. We moeten zorgen voor scherpe zagen. De zagen moeten goed in de zaagramen worden gespannen. We moeten de stam (soms wegen ze een ongeveer een ton) naar binnen worden slepen en op de zaagslede stellen. Pas dan kunnen we gaan zagen. Op onze site krijgt u een indruk van de verschillende werkzaamheden (video) maar om het echt te zien en te beleven moet u gewoon langskomen.
In een houtzaagmolen wordt de stammen dosse gezaagd We onderscheiden drie vlakken aan hout. Het kops vlak: het vlak dwars op de as van de stam, dwars op de vezelrichting. De radiale richting: door en evenwijdig aan de as van de stam. Hout in radiale richting gezaagd heet kwartiers gezaagd hout. De tangentiale richting: evenwijdig met de as van de stam, maar niet erdoor. Wordt hout in tangentiale richting gezaagd, dan spreekt men van op dosse gezaagd hout. De axiale richting of lengterichting: is de richting evenwijdig aan de lengteas van de stam. Door deze verschillen in bewerking vertonen de oppervlakken zich aan ons totaal verschillend. Op het kopse vlak zien we duidelijk de groeiringen afgetekend. Op het tangentiale vlak tekenen zich vlamvormige motieven af. Bij zuiver kwartiergezaagd hout tekenen de groeiringen zich af als strepen. Vooral in de meubelindustrie wordt hier veelvuldig gebruik van gemaakt. Kasten en andere meubelen krijgen een mooi levendig uiterlijk door de vlamtekening. Bij zuiver kwartiergezaagd hout tekenen de groeiringen zich af als strepen. De manier van zagen heeft ook invloed op het werken van hout, met name het krimpen en zwellen. Bij zuiver kwartiergezaagd hout verloopt dit voornamelijk in de breedte en merken we kromtrekken niet op. Bij op dosse gezaagd hout ontstaat kromtrekken door het verschil in krimp van de verschillende houtrichtingen. Grofweg is de verhouding lengtekrimp : radiale krimp : tangentiale krimp 1 : 10 : 20. Een tangentiale (dosse) gezaagde plank krimp aan de buitenzijde meer dan aan de binnen Nu de eerste fase van de restauratie achter de rug zijn we weer volop met de zagerij aan de slag. Volop.....? Het moet dan wel waaien. De laatste tijd zit het wat dat betreft niet echt mee. Ook al zetten we alle zeilen bij, meestal is het niet genoeg om lekker te kunnen zagen. Willen we echt lekker zagen dan hebben we eigenlijk windkracht 4 of meer nodig. In de winter gaat dat overigens beter dan in de zomer (ra ra hoe zou dat kunnen?) Hoe dan ook: met 60 enden en meer gaaat het prima.
Waar zit het werk in?
De zagen moeten scherp zijn, ze moeten er goed inhangen en goed op spanning staan. Als dat allemaal in orde is kunnen we gaan zagen.
Als dit niet goed gebeurd is de kans groot dat één of meer zagen gaan lopen. Dit wil zeggen dat
de zaag van de rechte lijn afwijkt. Het gevolg is slecht zaagwerk. De planken zijn immers niet overal even dik en dat mag natuurljk niet!
Bovendien zorgt dit verlopen voor een grote belasting van de zagerij.De zagen komen "klem" te zitten en uiteindelijk
is het gevolg dat de stam en de slede met de beweging van het zaagraam op en neer worden getild, wat natuurlijk niet de bedoeling is.
Gelukkig hebben we inmiddels zoveel ervaring opgedaan dat dit niet vaak meer voorkomt. Gebeurd het wel, dan weten we hoe we het op tijd moeten bijsturen.
Inmiddels leveren we steeds beter zaagwerk af.Hieronder zie je een foto van een es die we eerst gekantrecht hebben en daarna tot balken van 10 cm hebben gezaagd.
Het herzagen hebben we in één middag gedaan. Het moet dan wel lekker waaien. Zaterdag 24 februari 2008 was zo'n middag. Om halfdrie hebben we stam ingezaagd, om halfzes waren we klaar. Dit zorgt er ook voor dat de zagen niet in de stam blijven staan Als dat wel gebeurd zien we bij veel houtsoorten een sterke verkleuring(roestvorming). In dit geval hadden we daar geen last van. We hebben genoten van het resultaat!
We hebben inmiddel heel veel stammen en balken de molen binnengehaald. Allerlei houtsoorten hebben voor de zaagramen gehad. Eiken, Grenen, Kersen, Iepen, Basrolocus, Azobé, Es, Esdoorm Kastanje etc. Niet alle houtsoorten zijn trouwens even gemakkelijk te zagen. Een veelvoorkomen misverstand is dat bezoekers vaak denken dat "hardhout" gemakkelijker te zagen is dan "zachthout". Vaak wordt hout onderverdeeld in hardhout en zachthout. In de officiële betekenis is hardhout hout dat afkomstig is van loofbomen, en zachthout hout dat afkomstig is van naaldbomen. Maar er zijn soorten naaldhout die harder zijn dan sommige soorten loofhout..... Of een houtsoort moeilijk te zagen is hangt eigenlijk niet zo zeer af van de hardheid van het hout. De 'taaiheid'van een houtsoort speelt een grotere rol. Bij een taaiere houtsoort is er veel meer sprake van het "vastklemmen" van het zaagblad dan bij een minder taaie houtsoort. Groenhart is bijvoorbeeld erg hard. Maar de spaan (bijna stof) is makkelijke af te voeren en de zaagsnede blijft prachtig open. Dit zaag relatief gemakkelijk. Bij een iep ligt dan heel anders. De houtsoort is zo taai dat de zagen een neiging hebben om vast te klemmen. Ook al is de zaagsnede bredere dan de dikte van de zaag (door de zetting van de zaag), dan nog is het zo dat het hele pakket zagen behoorlijk vast in de stam kan zitten. Dit heeft allerlei nadelige gevolgen. De stam wordt zwaar naar beneden geduwd bij de neergaande slag en een beetje opgetild bij de opgaande slag. Het zal duidelijk zijn dat dit zorgt voor een forse belasting op de zaagslede, de kolderstokken en de krukas.
We zagen graag grenenhout. Deze houtsoort is goed te zagen en zorgt voor een zeer plezierige geur in de molen. Er is trouwens geen houtsoort die we beslist niet willen hebben, maar het is wel zo dat we liever geen stammen hebben waarvan we van tevoren al weten dat het resultaat van van ons werk de houtkachel in gaat....
Er komt heel wat bij kijken voordat we mooi gezaagde planken uit de molen kunnen dragen. We moeten zorgen voor scherpe zagen. De zagen moeten goed in de zaagramen worden gespannen. We moeten de stam (soms wegen ze een ongeveer een ton) naar binnen worden slepen en op de zaagslede stellen. Pas dan kunnen we gaan zagen. Op onze site krijgt u een indruk van de verschillende werkzaamheden (video) maar om het echt te zien en te beleven moet u gewoon langskomen.
In een houtzaagmolen wordt de stammen dosse gezaagd We onderscheiden drie vlakken aan hout. Het kops vlak: het vlak dwars op de as van de stam, dwars op de vezelrichting. De radiale richting: door en evenwijdig aan de as van de stam. Hout in radiale richting gezaagd heet kwartiers gezaagd hout. De tangentiale richting: evenwijdig met de as van de stam, maar niet erdoor. Wordt hout in tangentiale richting gezaagd, dan spreekt men van op dosse gezaagd hout. De axiale richting of lengterichting: is de richting evenwijdig aan de lengteas van de stam. Door deze verschillen in bewerking vertonen de oppervlakken zich aan ons totaal verschillend. Op het kopse vlak zien we duidelijk de groeiringen afgetekend. Op het tangentiale vlak tekenen zich vlamvormige motieven af. Bij zuiver kwartiergezaagd hout tekenen de groeiringen zich af als strepen. Vooral in de meubelindustrie wordt hier veelvuldig gebruik van gemaakt. Kasten en andere meubelen krijgen een mooi levendig uiterlijk door de vlamtekening. Bij zuiver kwartiergezaagd hout tekenen de groeiringen zich af als strepen. De manier van zagen heeft ook invloed op het werken van hout, met name het krimpen en zwellen. Bij zuiver kwartiergezaagd hout verloopt dit voornamelijk in de breedte en merken we kromtrekken niet op. Bij op dosse gezaagd hout ontstaat kromtrekken door het verschil in krimp van de verschillende houtrichtingen. Grofweg is de verhouding lengtekrimp : radiale krimp : tangentiale krimp 1 : 10 : 20. Een tangentiale (dosse) gezaagde plank krimp aan de buitenzijde meer dan aan de binnen Nu de eerste fase van de restauratie achter de rug zijn we weer volop met de zagerij aan de slag. Volop.....? Het moet dan wel waaien. De laatste tijd zit het wat dat betreft niet echt mee. Ook al zetten we alle zeilen bij, meestal is het niet genoeg om lekker te kunnen zagen. Willen we echt lekker zagen dan hebben we eigenlijk windkracht 4 of meer nodig. In de winter gaat dat overigens beter dan in de zomer (ra ra hoe zou dat kunnen?) Hoe dan ook: met 60 enden en meer gaaat het prima.
Inmiddels leveren we steeds beter zaagwerk af.Hieronder zie je een foto van een es die we eerst gekantrecht hebben en daarna tot balken van 10 cm hebben gezaagd.
